Alternatieven voor eenzame opsluiting in de ggz

MIND is een petitie gestart tegen eenzame opsluiting in de ggz. Dit is hard nodig, want eenzame opsluiting veroorzaakt vaak ernstige mentale schade. Mensen in psychische nood hebben juist behoefte aan menselijke zorg, steun en nabijheid. Maar hoe ga je om met mensen die door hun psychische nood onveilig zijn voor zichzelf of hun omgeving? 

MIND wil dat eenzame opsluiting verboden wordt, maar is niet tegen afzondering als dit op een goede manier gebeurt. Maar wat is het verschil?

• Eenzame opsluiting: Hierbij wordt iemand helemaal alleen opgesloten in een afgesloten ruimte, zonder contact met anderen. Vaak is dit een kale ruimte met alleen een bed. Dit gebeurt om de omgeving veilig te maken, maar kan juist veel schade veroorzaken door het gebrek aan menselijk contact.
• Afzondering: Hierbij wordt iemand in een aparte ruimte geplaatst, maar blijft er contact mogelijk met zorgverleners en naasten. Het doel is rust creëren, zodat de persoon kan ‘ontprikkelen’ en/of herstellen van de stress. 

Het belangrijkste is om te voorkomen dat de psychische nood van mensen zo hoog oploopt dat ze in een crisis raken. Helaas is een crisis niet altijd te voorkomen. Als er toch een crisis is en iemand onveilig is voor zichzelf of anderen, zijn er alternatieven die eenzame opsluiting kunnen voorkomen.

Een aantal voorbeelden hoe je eenzame opsluiting kan voorkomen: 

• Crisissignaleringsplan: De hulpverlener maakt samen met de cliënt een plan om signalen van een crisis vroeg te herkennen en actie te ondernemen. 
• WRAP (Wellness Recovery Action Plan): Een herstelplan dat cliënten zelf maken om grip op hun leven te houden en problemen te voorkomen. 
• Open dialoog met netwerk: Gesprekken met de cliënt, hulpverlener, familie en anderen om samen oplossingen te vinden en escalatie te voorkomen. 

Het onderzoek van ZonMw 'Uitvoering Wvggz: goede voorbeelden uit de praktijk' (2024) laat zien hoe zorg veiliger en menselijker kan. We lichten een paar methodes uit: 

High & Intensive Care 

Het HIC-model biedt intensieve zorg aan mensen in een psychische crisis. In een veilige omgeving, met rustige plekken zoals een comfort room, helpen zorgverleners de cliënt tot rust te komen. Ze werken nauw samen met de cliënt en hun naasten. Dwangmaatregelen worden zoveel mogelijk voorkomen door intensieve begeleiding en door begripvol in te spelen op de behoeften van de cliënt. Het HIC-model gaat ervan uit dat herstel en veiligheid samen moeten gaan en zorgt voor een goede aansluiting tussen de zorginstelling en hulp thuis, zodat de stap naar huis makkelijker wordt. 

Safewards 

Safewards is een aanpak die zorg veiliger maakt en conflicten voorkomt. Het richt zich op zes belangrijke onderdelen, zoals hoe cliënten zich voelen en hoe de omgeving is. Zorgverleners leren spanningen te herkennen en voorkomen. Safewards gebruikt tien simpele stappen, zoals kalmerende activiteiten, steunende gesprekken en gezamenlijke bijeenkomsten waarin iedereen kan delen hoe het gaat. Dit zorgt ervoor dat cliënten zich beter begrepen voelen en zorgverleners makkelijker conflicten kunnen oplossen. Het doel is een positieve en veilige sfeer voor iedereen. 

Ecosystemen mentale gezondheid 

Een regionaal ecosysteem voor mentale gezondheid betekent dat zorgorganisaties samenwerken om mensen met psychische problemen beter te helpen. Denk aan samenwerking tussen ggz, huisartsen, verslavingszorg en herstelacademies. Het doel is een netwerk zonder drempels, waar hulp snel en op maat wordt geboden. 

Inzet van ervaringsdeskundigen 

Ervaringsdeskundigen zijn mensen die zelf ervaring hebben met psychische problemen en het herstellen daarvan. Ze bieden steun door hun ervaringen te delen, wat cliënten hoop en herkenning geeft. Ze helpen bijvoorbeeld bij het maken van een crisisplan en brengen een ander perspectief in bij behandelteams. Bij verplichte zorg spelen ze ook een belangrijke rol door mee te denken over beslissingen en samenwerking tussen cliënten en zorgverleners te verbeteren. Hun inzet zorgt voor meer begrip en verbinding in de zorg. 

Trainen van personeel en politie (de-escalatiepiramide) 

De de-escalatiepiramide is een methode om agressie te voorkomen en rust te bewaren in crisissituaties. Zorgverleners en politie leren om met respect en nabijheid te handelen, bijvoorbeeld door goed te luisteren en een veilige sfeer te creëren. Het model benadrukt dat eerst contact maken en begrip tonen belangrijk is, voordat zwaardere maatregelen worden overwogen. Deze training helpt om conflicten rustig op te lossen en escalaties te voorkomen. 

Om eenzame opsluitingen te stoppen, is meer nodig dan goede ideeën. Er moeten voldoende middelen, goed opgeleid personeel en veilige ruimtes zijn om deze methoden toe te passen. MIND roept de politiek op om dit te regelen. Ook jij kan jouw stem laten horen: teken de petitie!