Delier / Delirium

Delier-pexels-matthias-zomer-339620 (1)

Wat is een delier?

Een delier kun je omschrijven als een plotselinge verwardheid. Een delier heeft altijd een lichamelijke oorzaak. Mensen die een delier (ook wel delirium genoemd) doormaken zijn gedesoriënteerd en kunnen wanen krijgen of hallucineren. Ze zien bijvoorbeeld beestjes of hebben andere beelden of ideeën die angst kunnen opwekken. 

De aanwezigheid van een delier kan wijzen op een ernstige en dringende lichamelijke ziekte, waarvoor snel medisch ingrijpen nodig is. Als de uitlokkende factor behandeld wordt en de lichamelijke toestand verbetert, neemt de verwardheid meestal weer af. Op tijd een delier herkennen en behandelen verkort meestal de duur van het delier. Een delier gaat meestal voorbij, maar er treedt niet altijd herstel op. Volledig herstel is vooral bij oudere patiënten minder waarschijnlijk.

Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.

  • Delier komt het meest voor onder oudere mensen die in een ziekenhuis zijn opgenomen.
  • Onder de algemene bevolking komt delier weinig voor (1-2 procent). 
  • Hoe hoger de leeftijd, hoe vaker delier voorkomt. Bij 14 procent van de mensen ouder dan 85 jaar treedt een delier op. 
  • Van mensen die in het ziekenhuis zijn opgenomen krijgt 14 tot 24 procent een delier. 
  • Delier komt postoperatief voor bij 70-87% van de mensen op een intensivecareafdeling. 
  • Delier treedt op bij tot 60 procent van de mensen in verzorgingshuizen, en bij tot 83 procent van alle mensen vlak voor hun levenseinde. 

Verloop van een delier

De symptomen van een delier kunnen in de loop van de dag in wisselende mate aanwezig zijn. Meestal heeft iemand die een delier doormaakt zelf niet door in de war te zijn, vooral mensen in de directe omgeving van de persoon merken dat. De ernst, duur en uitkomst van een delier hangen af van:

  • De uitlokkende factor (bijvoorbeeld een lichamelijke aandoening of vergiftiging door of onttrekking van een drug of medicatie);
  • De kwetsbaarheid van de patiënt; 
  • De effectiviteit van de behandeling.

Meestal duurt een delier enkele dagen tot weken, soms duurt het langer. Vooral bij oudere patiënten is de kans hoger dat de delier langer dan een maand duurt. 

Symptomen van een delier

Hieronder lees je welke symptomen voorkomen bij een delier. Alleen een deskundige, zoals een psychiater of psycholoog, kan de diagnose stellen.

  • Je hebt een verminderde besef van je omgeving. Dit komt door een stoornis in het bewustzijn. 
  • Je hebt een verminderd vermogen om de aandacht te sturen, te richten, vast te houden en te verplaatsen. Vragen moeten bijvoorbeeld herhaald worden, omdat je aandacht afdwaalt of omdat je antwoord blijft geven op een eerder gestelde vraag (in plaats van de aandacht te richten op de laatst gestelde vraag). 
  • Je wordt snel afgeleid door onbelangrijke prikkels.  
  • Deze verstoringen in je bewustzijn en aandacht ontwikkelen zich in korte tijd (meestal binnen een aantal uren of dagen).
  • Je bewustzijn en je aandacht zijn duidelijk veranderd ten opzichte van voor je delier. 
  • Vaak wisselen de symptomen in de loop van de dag in ernst.
  • Je hebt bijkomende verstoringen in cognitieve functies (bijvoorbeeld verstoringen in geheugen, oriëntatie, taal of waarneming).
  • De verstoringen in je bewustzijn, aandacht en andere cognitieve functies kunnen niet beter worden verklaard door een andere neurocognitieve stoornis. 
  • De verstoringen doen zich niet voor omdat er sprake is van een ernstig gedaald bewustzijn, zoals een coma.

Vermoed je dat je een delier hebt, neem dan zo snel mogelijk contact op met je huisarts. Ben je een naaste van iemand met een delier en ben je op zoek naar psychologische advies of hulp? Neem dan gratis contact op met de hulpverleners van MIND Korrelatie.

Oorzaken delier

Van binnen en buiten je lichaam bereiken prikkels je hersenen. Een delier ontstaat wanneer je hersenen niet goed meer in staat zijn deze prikkels samen te voegen tot een samenhangend en logisch beeld van de werkelijkheid: een delier hangt dus samen met een verstoorde hersenfunctie.

Een delier heeft altijd een lichamelijke oorzaak. Delier is het directe gevolg van:

  • Of een lichamelijke aandoening,
  • Of vergiftiging door of onttrekking van een middel (zoals een drug of medicatie),
  • Of blootstelling aan een giftige stof,
  • Of het gevolg is van meerdere oorzaken (bijvoorbeeld het gevolg van meer dan één lichamelijke aandoening).

Neurocognitieve stoornissen (zoals dementie) kunnen het risico op een delier vergroten en het beloop ervan moeilijker maken. Vooral oudere mensen zijn gevoelig voor een delier. In de kindertijd kan een delier samenhangen met koortsachtige ziektes en gebruik van bepaalde medicatie.

De kans op een delier is waarschijnlijk groter wanneer je moeite hebt met bewegen, beperkingen ervaart in je dagelijks leven, veel stilzit, vaker valt, op bepaalde drugs of medicijnen gebruikt die invloed hebben op je gedrag of je belevingswereld.

Door mijn slechte lichamelijke conditie, uitputting en door grote doses morfine tegen de vreselijke pijn en medicatie tegen afstoting, belandde ik in een helletocht vol hallucinerende beelden – het leek op dromen met open ogen -  die ruim vijf dagen duurde. - Lees het hele verhaal van Godfried

Godfried Beumers

Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.

Behandeling delier

Behandeling is afhankelijk van de oorzaken, die een rol spelen bij het ontstaan van delier. Daarom is het belangrijk dat er gezocht wordt naar uitlokkende factoren. Zo kan het van belang zijn dat medicijnen worden aangepast, infecties worden bestreden, vergiftigingen behandeld.

Mensen met een delier zijn soms zo onrustig dat ze zichzelf schade kunnen toebrengen. Bijvoorbeeld door uit bed te stappen terwijl dat nog niet veilig is, door infusen uit te trekken, enzovoort. Het is belangrijk dat de omgeving veilig is. De volgende tips kunnen helpen: 

  • Het is belangrijk te zorgen voor een veilige plek, waarin de persoon met delier behandeld en verzorgd kan worden. Op deze veilige plek moeten prikkels van buiten zoveel mogelijk gestructureerd te worden: niet te veel, maar ook niet te weinig prikkels. 
  • Het is belangrijk dat naasten uitleg krijgen over wat er aan de hand is en adviezen krijgen over hoe te handelen. 
  • Het helpt om rustig en kalm te zijn in de omgeving van de persoon. Het is fijn als vertrouwde en rustige mensen in de buurt zijn, vooral als de persoon angstig of in paniek is. 
  • Het is goed als de persoon goed kan zien en horen, bijvoorbeeld omdat iemand een bril en gehoorapparaat nodig heeft. Zodat waarnemingen van de werkelijkheid zo goed mogelijk kunnen plaatsvinden.
  • Afleiding met zaken in het hier en nu kan de aandacht afleiden van waanideeën. 
  • Het kan verwarde mensen goed doen om dingen te herkennen. Denk bijvoorbeeld aan een klok, kalender en foto’s van vertrouwde personen.
  • Het is belangrijk dat mensen met een delier genoeg drinken, goed en gezond eten en hun medicijnen op tijd innemen.

Bij verschillende symptomen van delier kunnen medicijnen worden voorgeschreven. Bijvoorbeeld bij angst, hallucinaties, achterdocht of (paranoïde) wanen. Of bij hevige bewegelijke onrust en slaapproblemen. De dosering hangt af van de ernst van de verwardheid en de onrust. Voor de behandeling van de symptomen van het delier kan je een psychiater, of bij ouderen een geriater, inschakelen.

Lees meer over delier