KOPP/KOV

Als iemand opgroeit in een gezin waarin één of beide ouders worstelt met psychische of verslavingsproblemen, heeft dat vaak veel invloed op zijn of haar leven. In Nederland hebben meer dan 577.000 kinderen onder de 18 jaar hiermee te maken. Deze kinderen worden ook wel KOPP (kinderen van ouders met psychische problemen) en KOV kinderen (kinderen van ouders met een verslaving) genoemd.

Veel kinderen en jongeren die opgroeien bij één of beide ouders met psychische problemen of verslavingsproblemen ervaren hierdoor moeilijkheden. Denk aan het ervaren van stress, angst en verdriet, het (gevoel te) moeten zorgen voor de ouder(s), het overnemen van taken van de ouder(s), het ervaren van problemen op school, vooroordelen van anderen, eenzaamheid en gevoelens van schuld en schaamte. 

Het komt regelmatig voor dat deze kinderen aangepast gedrag vertonen en daardoor niet opvallen. Ook kunnen ze erg loyaal zijn naar hun ouder(s), waardoor ze zich niet durven uitspreken over hun eigen ervaringen en behoeften. KOPP/KOV kinderen hebben daarnaast een hoger risico om ook zelf psychische of verslavingsproblemen te krijgen.

Er zijn verschillende factoren van invloed op de weerbaarheid van KOPP/KOV kinderen en het wel of niet zelf ontwikkelen van psychische problemen. Voorbeelden van risicofactoren zijn de duur en de ernst van de psychische problemen bij de ouders, de leeftijd van het kind als de problemen zich voordoen (hoe jonger hoe kwetsbaarder), erfelijke factoren, de opvoedvaardigheden van de ouders en conflicten tussen de ouders. 
Voorbeelden van beschermende factoren zijn een warme en betrokken houding van ouders, goede ondersteuning door de gezonde ouder, sociale steun buiten het gezin en kennis van het kind over de problemen van de ouder. 

Veel KOPP/KOV kinderen ervaren op het moment dat ze (jong)volwassen worden, problemen door de gevolgen van het opgroeien bij ouders met psychische of verslavingsproblemen. Ze ervaren bijvoorbeeld snel gevoelens van angst en spanning, voelen zich erg verantwoordelijk voor het welzijn van anderen, hebben moeite met het aangeven van grenzen en kampen met schuldgevoelens.  
Maar deze (jong)volwassenen benoemen ook positieve kanten, zoals dat ze minder snel oordelen over anderen en andere mensen de ruimte geven om zichzelf te zijn. Daarnaast noemen sommigen zichzelf empathisch en veerkrachtig en geven ze aan een groot doorzettingsvermogen te hebben (Bron: Jongvolwassen KOPP/KOV: cijfers en ervaringen van MIND Naasten Centraal). 

De effecten van KOPP/KOV problemen beperken zich meestal niet tot 1 levensfase, maar vragen op verschillende momenten in iemands leven aandacht. Zo kunnen KOPP/KOV volwassenen bijvoorbeeld problemen ervaren met intimiteit en relaties, twijfelen aan het krijgen van eigen kinderen of geconfronteerd worden met de zorg van een bejaarde ouder, die naast psychische problemen ook lichamelijke problemen krijgt. 

Kinderen en (jong)volwassen die opgroeien of zijn opgegroeid met een psychisch kwetsbare ouder herkennen zich niet altijd in de term KOPP/KOV. Hoewel het geen aandoening of diagnose is en ieder mens uniek is, helpt het toch vaak om het te duiden. Het is voor een KOPP/KOV kind of volwassene vaak prettig om zichzelf en de situatie beter te begrijpen. Ook helpt de term bij het vinden van de juiste ondersteuning (als dat nodig is) bij bijvoorbeeld de huisarts, POHggz of psycholoog. 

Speciaal voor volwassenen die nog dagelijks te maken hebben met de gevolgen van opgroeien bij ouders met psychische en/of verslavingsproblemen schreven wij een flyer met tips. Deze tips kwamen tot stand door de inbreng van volwassen KOPP/KOV kinderen.

Heb jij of iemand in je omgeving te maken met psychische problemen en heb je behoefte aan persoonlijke hulp of advies? Neem (anoniem) contact op met een van de medewerkers van onze hulplijn MIND Korrelatie. Je kunt bellen, chatten, Whatsappen of mailen met een van onze psychologen of maatschappelijk werkers.

• Beluister de podcast van UMCGesprekken: Hoe moeilijk het voor een kind kan zijn als een ouder psychische problemen heeft. 
• Via het MIND Connect portaal kun je in contact komen met gelijkgestemden. Je zoekt op basis van bijvoorbeeld ervaring, leeftijd of interesse naar iemand waar jij contact mee wil en vervolgens kun je met hem of haar mailen. Ook kun je terecht bij MIND Naasten Centraal voor contactgroepen, e-mail/telefonische ondersteuning en Facebookgroepen.