Verkiezingsprogramma's 2025

Blog 17 – 15-10-2025

Het #verkiezingsprogramma van DENK is verschenen, de 15e en laatste van deze reeks. Vanuit MIND kijken we naar de vraag: wat zegt deze partij over mentale gezondheid en aanverwante thema’s als jeugd, armoede en schulden, en preventie?

𝗠𝗲𝗻𝘁𝗮𝗹𝗲 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗵𝗲𝗶𝗱 𝗲𝗻 𝗚𝗚𝗭
DENK wil investeren in de GGZ en jeugdzorg, met als doel de kwaliteit te verbeteren en de wachtlijsten terug te dringen. Daarnaast moet er meer aandacht komen voor depressie en eenzaamheid, in het bijzonder om te voorkomen dat mensen de wens krijgen hun leven te beëindigen. In de voorgestelde Jongerenagenda noemt de partij expliciet de term “mentale zorg” als onderdeel van het jeugdbeleid. Over concrete maatregelen, bijvoorbeeld over uitbreiding van capaciteit, suïcidepreventie of herstelgerichte zorg, zegt het programma verder niets.

𝗝𝗼𝗻𝗴𝗲𝗿𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗷𝗲𝘂𝗴𝗱𝘇𝗼𝗿𝗴
De partij wil investeren in jeugdzorg en benoemt de noodzaak van hogere kwaliteit en kortere wachtlijsten. Daarnaast pleit DENK voor een Minister voor Jongerenbeleid, die onder meer verantwoordelijk wordt voor onderwijs, arbeid, wonen en mentale zorg. Over de overgang van jeugd- naar volwassenenzorg of over specifieke jeugd-ggz-voorzieningen bevat het programma geen verdere passages.

𝗣𝗿𝗲𝘃𝗲𝗻𝘁𝗶𝗲 𝗲𝗻 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗲 𝗹𝗲𝗲𝗳𝘀𝘁𝗶𝗷𝗹
Preventie krijgt veel aandacht, vooral gericht op fysieke gezondheid. DENK wil gezonde keuzes goedkoper maken, geen btw op groente en fruit, en strenge regels voor alcohol- en gokreclames. Ook wil de partij de schadelijke invloed van sociale media op jongeren beperken. Over preventie van psychische problemen of mentale weerbaarheid wordt niet gesproken.

𝗔𝗿𝗺𝗼𝗲𝗱𝗲 𝗲𝗻 𝘀𝗰𝗵𝘂𝗹𝗱𝗲𝗻
Het bestrijden van armoede en schulden is een speerpunt. DENK wil het minimumloon verhogen naar €18 per uur, het btw-tarief op boodschappen verlagen, en een Minister voor Armoedebestrijding aanstellen. Schulden moeten eerder worden gesignaleerd en kunnen worden overgenomen; de overheid moet zich “voorbeeldig” opstellen als schuldeiser. Ook wil DENK een verbod op ‘buy now, pay later’ en campagnes tegen niet-gebruik van regelingen. De mentale gevolgen van armoede of schulden worden niet benoemd, maar de maatregelen raken wel de bestaanszekerheid van veel mensen.

𝗪𝗮𝘁 𝘃𝗮𝗹𝘁 𝗼𝗽?
DENK benadrukt toegankelijkheid en betaalbaarheid in de zorg, en erkent de noodzaak van investeringen in GGZ en jeugdzorg. Ook zijn er sterke plannen rond armoedebestrijding en schuldenpreventie. Tegelijkertijd ontbreken concrete doelen, budgetten en aandacht voor mentale gezondheid als bredere maatschappelijke uitdaging. Thema’s als verward gedrag, participatie en suïcidepreventie blijven onbesproken. Een gemiste kans om mentaal welzijn stevig te verankeren in het zorg- én sociaal beleid.

Blog 16 – 08-10-2025
Het concept #verkiezingsprogramma van D66 is verschenen. Vanuit MIND kijken we naar de vraag: wat zegt deze partij over mentale gezondheid en aanverwante thema’s als jeugd, wonen, armoede en schulden? Vier accenten springen eruit: mentale gezondheid, jeugd, wonen en dakloosheid, en armoede en schulden.

𝗠𝗲𝗻𝘁𝗮𝗹𝗲 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗵𝗲𝗶𝗱
D66 benadrukt dat mentale gezondheid en psychiatrische zorg “meer aandacht moeten krijgen en een vast onderdeel van het gezondheidsbeleid” moeten zijn. Iedereen die psychische hulp nodig heeft, moet snel passende zorg krijgen, met minder wachtlijsten en meer laagdrempelige ondersteuning. Ook wil de partij investeren in psychologische hulp en het gesprek over mentale gezondheid stimuleren, om taboes te doorbreken.
D66 verbindt mentale gezondheid aan bredere maatschappelijke factoren: sport, cultuur, onderwijs, publieke ruimte en bestaanszekerheid dragen allemaal bij aan een sterke mentale basis. Daarnaast wil D66 nauwere samenwerking tussen zorg en veiligheid, zodat mensen met onbegrepen gedrag zorg krijgen in plaats van politie-ingrijpen.

𝗝𝗼𝗻𝗴𝗲𝗿𝗲𝗻
Onder de noemer “We veranderen het systeem, niet het kind” zet D66 in op preventie. Gezinnen, scholen en buurten moeten eerder kunnen helpen, zodat jeugdzorg niet het enige antwoord hoeft te zijn. Niet alles wat anders is, is een zorgvraag: scholen moeten ruimte en middelen krijgen om verschillen op te vangen. Daarmee kiest D66 voor een aanpak die het welzijn van jongeren en hun mentale ontwikkeling centraal stelt, al noemt het programma de term jeugd-ggz niet letterlijk.

𝗪𝗼𝗻𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗗𝗮𝗸𝗹𝗼𝗼𝘀𝗵𝗲𝗶𝗱
“Dakloosheid is een woonprobleem,” schrijft D66, “en de ergste schending van het basisrecht op wonen.” De partij ondersteunt het Nationaal Actieplan Iedereen een thuis en wil investeren in passende woonvormen, vooral voor mensen met een zorgbehoefte. Zo legt D66 nadrukkelijk de link tussen wonen, welzijn en gezondheid, een belangrijk thema in het herstel en de stabiliteit van mensen met psychische problemen.

𝗔𝗿𝗺𝗼𝗲𝗱𝗲 𝗲𝗻 𝘀𝗰𝗵𝘂𝗹𝗱𝗲𝗻
D66 stelt dat het bestrijden van armoede en schulden cruciaal is voor gezondheid. Meer dan een half miljoen Nederlanders leeft in armoede; dat moet veranderen. De partij wil het minimumloon verhogen, de bijstand laten meestijgen en het toeslagenstelsel vereenvoudigen met één basisbedrag. Ook komt er een simpeler schuldenstelsel: één overzicht, één traject en één overheidsincasso. Daarmee erkent D66 dat financiële stress en mentale gezondheid nauw samenhangen.

𝗘𝗻 𝘄𝗮𝘁 𝘃𝗮𝗹𝘁 𝗼𝗽?
D66 kiest duidelijk voor meer aandacht voor mentale gezondheid, minder stigma en een integrale benadering waarin zorg, wonen en bestaanszekerheid samenkomen. Tegelijkertijd ontbreken concrete cijfers of maatregelen voor de ggz, bijvoorbeeld over capaciteit of suïcidepreventie.

Blog 15 – 23-09-2025

Het #verkiezingsprogramma van de BBB is verschenen. Vanuit MIND kijk ik naar de vraag: wat zegt deze partij over mentale gezondheid en thema’s die daarbij horen, zoals wonen, armoede en schulden? Vier accenten licht ik uit: geestelijke gezondheidszorg, jongeren, wonen en dakloosheid, en schulden en financiële stress.

Mentale gezondheid
BBB benadrukt het belang van vroegsignalering en snelle hulp, met een rol voor maatschappelijk werk en wijkteams die jongeren in hun eigen omgeving ondersteunen. Ook de ggz krijgt veel aandacht. De partij wil dat marktwerking opnieuw wordt beoordeeld, zodat behandelingen voor complexere problematiek niet langer worden ontmoedigd. Belangrijk is de continuïteit van behandelaren: wie eerder in behandeling was, moet terug kunnen naar dezelfde hulpverlener zonder lange wachttijden.
Daarnaast wil BBB levensloopbegeleiding en ervaringsdeskundigen meer inzetten. Ook de aanpak van mensen met onbegrepen gedrag krijgt plek in dit geheel: volgens BBB hoort de problematiek niet primair bij de politie, maar bij de ggz. Daarmee schuift de partij de verantwoordelijkheid nadrukkelijk richting zorg en begeleiding, in plaats van straf en ordehandhaving.

Jongeren
Voor jongeren met ernstige psychische problemen stelt BBB dat de huidige gemeentelijke aanpak vaak tekortschiet. Er moet onderzocht worden of dit weer landelijk geregeld kan worden, buiten de Jeugdwet om. Besluiten in jeugdzorg en ggz moeten vanaf het begin het belang van het kind meenemen.

Wonen en Dakloosheid
Iedereen verdient een thuis, zegt BBB. De partij benoemt dat woningnood en dakloosheid toenemen en wil daar stevig op inzetten. Zo pleit BBB voor tijdelijke doorstroomwoningen voor starters, gescheiden mensen en statushouders. Ook stelt de partij dat het aantal betaalbare woningen omhoog moet en dat dakloosheid actief moet worden teruggedrongen.

Schulden en financiële stress
Armoede en schulden komen terug in samenhang met gezondheid en leefbaarheid. BBB wil lokale initiatieven tegen armoede en eenzaamheid ondersteunen en betere samenwerking tussen sociaal werk en de zorg, om negatieve gezondheidseffecten van problemen als schulden en eenzaamheid te voorkomen. 

En wat valt verder op?
BBB legt nadruk op continuïteit van hulp, landelijke oplossingen voor jongeren en een zorggerichte aanpak van mensen met onbegrepen gedrag. Ook verbindt de partij mentale gezondheid aan schulden en armoede. Tegelijkertijd ontbreken specifieke voorstellen voor een brede kabinetsaanpak van mentale gezondheid of suïcidepreventie.

Blog 14 – 19-09-2025

Het (concept) verkiezingsprogramma van de SGP is verschenen. Vanuit MIND kijk ik naar de vraag: wat zegt deze partij over mentale gezondheid en thema’s die daarbij horen, zoals wonen, armoede en schulden? Vier accenten licht ik uit: geestelijke gezondheidszorg, jongeren en ouders, wonen en dakloosheid, en schulden en financiële stress.

Mentale Gezondheid
De SGP spreekt over een “mentale gezondheidscrisis”, vooral onder jongeren. De partij wil inzetten op veerkracht en verbondenheid en investeert in sterke relaties en gezinnen. Tegelijkertijd is er aandacht voor de ggz: wachttijden omlaag, prioriteit voor mensen met de zwaarste problemen en regionale afspraken over cruciale ggz. Psychiaters draaien mee in avond- en weekenddiensten en er komt structurele bekostiging van geestelijke verzorging. Voor personen met verward gedrag worden passende woon-zorgplekken gerealiseerd, bemoeizorg wettelijk vastgelegd en de doordecentralisatie van beschermd wonen gestopt. Ook kondigt de SGP een kabinetsbrede aanpak van suïcidepreventie aan, met als ambitie nul suïcides. Nabestaanden krijgen standaard professionele nazorg.

𝗝𝗼𝗻𝗴𝗲𝗿𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗼𝘂𝗱𝗲𝗿𝘀
Jeugdhulp moet meer aandacht krijgen voor de context, zoals schulden of relatieproblemen van ouders. De SGP wil de jeugdhulpplicht wettelijk afbakenen en de verbinding met onderwijs versterken. Continuïteit van zorg rond de leeftijd van 18 jaar is belangrijk: jongeren mogen hun vertrouwde hulp niet zomaar verliezen. Ook in de jeugdbescherming wil de partij hervormen: minder schakels, meer focus op kinderen en betere arbeidsvoorwaarden voor jeugdbeschermers en kinderrechters.

𝗪𝗼𝗻𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗱𝗮𝗸𝗹𝗼𝗼𝘀𝗵𝗲𝗶𝗱
Naast beschermd wonen zet de SGP breder in op wonen en zorg. Er komen meer passende woonvormen, zoals geclusterde projecten en mantelzorgwoningen. Het aantal dak- en thuislozen moet omlaag: het Nationaal Actieplan Dakloosheid wordt aangescherpt, met huisvesting als centrale oplossing.

𝗦𝗰𝗵𝘂𝗹𝗱𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗳𝗶𝗻𝗮𝗻𝗰𝗶ë𝗹𝗲 𝘀𝘁𝗿𝗲𝘀𝘀
De SGP wil armoede en schulden actief bestrijden, met nadruk op preventie en informele hulp. Er komt een structureel budget voor schuldhulpvrijwilligers, een landelijk schuldendashboard en een nieuw incassostelsel dat menselijker is en rechtszaken voorkomt. Gemeenten krijgen middelen om gezinnen overzichtelijk te ondersteunen en kinderarmoede wordt expliciet aangepakt.

𝗠𝗮𝗮𝗿 𝘄𝗮𝘁 𝘃𝗮𝗹𝘁 𝗼𝗽?
De SGP verbindt mentale gezondheid aan gezinnen, gemeenschappen en sociale steun. Tegelijkertijd zet de partij in op verbeteringen in ggz, jeugdzorg en schuldhulp. Opvallend: de SGP wil stigmatisering van mensen met een beperking tegengaan, maar noemt dit niet bij psychische problematiek. Dat laat een vraagteken achter. 

Blog 13 – 16-09-2025

Het verkiezingsprogramma van Forum voor Democratie (FvD) is verschenen. Vanuit MIND kijk ik naar de vraag: wat zegt deze partij over thema’s die raken aan mentale gezondheid, zoals geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, wonen en dakloosheid, en armoede en schulden?

Geestelijke gezondheidszorg
FvD zegt in het programma niets expliciet over de ggz of mentale gezondheid. Termen als wachttijden, toegankelijkheid of suïcidepreventie komen niet terug. Alleen binnen het drugsbeleid is er aandacht voor preventie en verslavingszorg.

Jeugdzorg
FvD wil de jeugdzorg hervormen en de verantwoordelijkheid terugbrengen naar het Rijk. Ook moet er een einde komen aan perverse prikkels rond uithuisplaatsingen.

Zorg en eigen risico
In de zorgplannen zet FvD in op algemene maatregelen, zoals het verlagen van het eigen risico naar €200 en het terugbrengen van bepaalde zorg in het basispakket. Voor de ggz worden echter geen specifieke voorstellen gedaan.

Wonen en dakloosheid
Hoewel de partij uitgebreid ingaat op de woningmarkt, ontbreekt een visie op beschermd wonen of dakloosheid. Er wordt geen verbinding gelegd tussen huisvesting en mentale gezondheid.

Armoede en schulden
FvD besteedt geen aandacht aan armoedebestrijding of schuldhulpverlening. De relatie tussen financiële stress en mentale gezondheid blijft onbenoemd.

Maar wat valt op?
FvD zet in op lagere zorgkosten en hervorming van de jeugdzorg, maar laat mentale gezondheid grotendeels buiten beschouwing. Beschermd wonen, dakloosheid en armoede krijgen geen plek. Alleen verslavingszorg wordt expliciet genoemd. Voor MIND betekent dit dat er veel ruimte is om in gesprek te gaan met deze partij over het belang van mentale gezondheid.

Blog 12 – 10-09-2025

Het (concept) #verkiezingsprogramma van Volt is verschenen. Vanuit MIND kijk ik naar de vraag: wat zegt deze partij over mentale gezondheid en onderwerpen die daar direct mee samenhangen, zoals wonen, armoede en schulden? Vier accenten licht ik uit: geestelijke gezondheidszorg, jongeren en ouders, wonen en dakloosheid, en schulden en financiële stress.

𝗚𝗲𝗲𝘀𝘁𝗲𝗹𝗶𝗷𝗸𝗲 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗵𝗲𝗶𝗱𝘀𝘇𝗼𝗿𝗴
Ook Volt heeft een aparte paragraaf over mentale gezondheid. Volt wil de bezuinigingen en decentralisatie van de ggz terugdraaien. Hun inzet: wachttijden terugdringen, capaciteit vergroten en de persoon centraal stellen in plaats van het label. Jongeren tot 25 jaar krijgen gratis toegang tot de ggz. Ervaringsdeskundigen en ggz-expertise moeten laagdrempelig beschikbaar komen in de samenleving. Ook borgt Volt structurele financiering voor suïcidepreventie via de 4e Landelijke Agenda Suïcidepreventie.

𝗝𝗼𝗻𝗴𝗲𝗿𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗼𝘂𝗱𝗲𝗿𝘀
Volt investeert in programma’s voor mentale gezondheid van jongeren, onder meer via het onderwijs. Ze willen structureel onderzoek naar de invloed van sociale media en digitale technologie, en een bewustwordingscampagne rond AI en mentale gezondheid. De leeftijdsgrens van 18 jaar in de jeugdzorg wordt losgelaten, zodat continuïteit van zorg beter gewaarborgd blijft. (Aanstaande) ouders krijgen bovendien laagdrempelige ondersteuning bij mentale klachten rondom zwangerschap en geboorte.

𝗪𝗼𝗻𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗱𝗮𝗸𝗹𝗼𝗼𝘀𝗵𝗲𝗶𝗱
Volt verbindt wonen expliciet aan welzijn. Dakloosheid moet in 2030 uitgebannen zijn. Zij voeren het Actieplan Dakloosheid “Eerst een Thuis” uit, gebaseerd op housing first. De kostendelersnorm vervalt, regels rond briefadressen worden versoepeld en er komt extra tijdelijke huisvesting, ook voor mensen met psychische problemen of verslavingsachtergrond.

𝗦𝗰𝗵𝘂𝗹𝗱𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝗳𝗶𝗻𝗮𝗻𝗰𝗶ë𝗹𝗲 𝘀𝘁𝗿𝗲𝘀𝘀
Volt pleit voor een nationaal schuldenpardon en wil goede nazorg voor mensen die door schulden stress en gezondheidsproblemen ervaren. Daarnaast wordt het verdienmodel rondom schulden aangepakt, komt er een verbod op gokreclames en worden boetes inkomensafhankelijk.

𝗠𝗮𝗮𝗿 𝘄𝗮𝘁 𝘃𝗮𝗹𝘁 𝗼𝗽?
Volt plaatst mentale gezondheid nadrukkelijk op de agenda, met oog voor jongeren, ouders en kwetsbare groepen. De partij verbindt sociale thema’s aan wonen, schulden en preventie. Daarmee laat Volt zien dat mentale gezondheid een breed gedragen prioriteit kan worden.

Blog 11 – 04-09-2025

Het verkiezingsprogramma van het CDA – Bouwen op vertrouwen – is gepresenteerd. Ik wil graag beginnen met de eerste zin van de zorgparagraaf: “Gezondheid is veel meer dan de afwezigheid van ziekte. Meedoen in de samenleving, je levensstijl en financiële stabiliteit dragen bij aan gezondheid, zowel mentaal, sociaal als fysiek”. Deze vind ik te mooi omschreven om onbenoemd te laten. Maar, wat zegt de partij over mentale gezondheid? Vier onderwerpen licht ik uit: geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, wonen en sociale omgeving, en de financiële koers in de zorg.

𝗚𝗲𝗲𝘀𝘁𝗲𝗹𝗶𝗷𝗸𝗲 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗵𝗲𝗶𝗱𝘀𝘇𝗼𝗿𝗴
Het CDA spreekt over “een menselijke ggz” die uitgaat van vertrouwen, gemeenschap en nabijheid. Volgens de partij staat de zorg voor mensen met complexe problemen onder druk, en daarom wil zij werk maken van vroeg ingrijpen. Programma’s op school, werk en in de wijk moeten bijdragen aan het versterken van mentale veerkracht en voorkomen dat problemen te zwaar worden. Ook wil het CDA dat er vaker bemoeizorg wordt ingezet voor mensen die zorg mijden of met onbegrepen gedrag kampen, waarbij privacyregels in acht worden genomen maar geen belemmering mogen vormen. De partij wil de ggz beter organiseren rondom mensen door wachttijden terug te dringen. Dat moet onder meer gebeuren via wachtlijstbemiddeling, een betere mix tussen lichte en zware patiënten, innovatieve behandelvormen en de inzet van ervaringsdeskundigen. Tot slot benadrukt het CDA het belang van goede samenwerking tussen huisartsen, ggz-aanbieders en ondersteuning in de wijk, zodat zorgtrajecten niet stilvallen bij leeftijds- of postcodegrenzen.

𝗝𝗲𝘂𝗴𝗱𝘇𝗼𝗿𝗴
In de jeugdzorg ziet het CDA de huisarts als poortwachter. Zwaardere zorg moet regionaal worden georganiseerd en de vergoeding van ongecontracteerde jeugdzorg stopt. De partij wijst daarnaast op de noodzaak van een zachte landing bij de overgang naar volwassenenzorg.

𝗪𝗼𝗻𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝘀𝗼𝗰𝗶𝗮𝗹𝗲 𝗼𝗺𝗴𝗲𝘃𝗶𝗻𝗴
Het CDA wil jaarlijks 100.000 woningen bouwen, waarvan tweederde betaalbaar en 30% sociale huur. Wonen wordt verbonden aan welzijn: passende en betaalbare huisvesting wordt genoemd als voorwaarde voor het goed ondersteunen van mensen, ook met psychische problemen.

𝗙𝗶𝗻𝗮𝗻𝗰𝗶𝗲𝗹𝗲 𝗸𝗼𝗲𝗿𝘀 𝗶𝗻 𝗱𝗲 𝘇𝗼𝗿𝗴
Het CDA draait de verlaging van het eigen risico terug en onderzoekt of dit bedrag per behandeling kan worden afgerekend. Ook wordt ongecontracteerde zorg niet meer vergoed. Deze maatregelen gelden voor de gehele zorg, inclusief de ggz.

𝗠𝗮𝗮𝗿 𝘄𝗮𝘁 𝗼𝗻𝘁𝗯𝗿𝗲𝗲𝗸𝘁?
Het programma gaat vooral in op organisatie en financiering. Er is weinig aandacht voor het doorbreken van taboe en stigma rond mentale gezondheid, of voor een brede visie op preventie en mentaal welzijn.

Blog 10 – 02-09-2025

Het verkiezingsprogramma van de PVV is bekend: “Dit is uw land.” De partij presenteert zich als sociaal-rechts, met een harde lijn op migratie en veiligheid, en sociale voorstellen op zorg, wonen en koopkracht. Wat zegt de partij over mentale gezondheid? Twee onderwerpen licht ik uit: ggz en mentaal welzijn, en bestaanszekerheid en zorg.

Ggz en mentaal welzijn
De PVV benoemt mentale gezondheid en de ggz niet in het programma. Er worden geen maatregelen genoemd om wachttijden te verkorten, stigma te doorbreken of de toegankelijkheid van psychische zorg te verbeteren. Wel zijn er enkele algemene zorgmaatregelen die ook de ggz kunnen raken: het afschaffen van het eigen risico, meer zeggenschap voor zorgverleners en het terugbrengen van kleinschalige verzorgingshuizen. Specifiek beleid rond beschermd wonen of herstelvoorzieningen ontbreekt.

Bestaanszekerheid en zorg
De partij richt zich sterk op koopkracht en het verlagen van vaste lasten. Zo wil de PVV het eigen risico afschaffen, de btw op energie verlagen van 21% naar 9% en de sociale huren met 10% verlagen. Ook blijft de hypotheekrenteaftrek bestaan. Over schulden en schuldhulpverlening wordt niets gezegd.

Tot slot
De PVV zet stevig in op lastenverlichting en betaalbaarheid, maar mentale gezondheid krijgt geen aandacht. Juist in een tijd waarin psychisch welzijn onder druk staat, blijft dit een opvallend gat in het programma.

Blog 4 - 11-08-2025

We zijn weer een aantal dagen verder, en de SP heeft haar concept verkiezingsprogramma gepubliceerd. Hoog tijd om deze onder de loep te nemen. De SP kiest in haar verkiezingsprogramma voor een duidelijke koers: een stevige publieke sector, afschaffing van marktwerking in de zorg en een overheid die de regie terugpakt. Dat zijn principes die goed kunnen aansluiten bij een samenleving waarin mentale gezondheid serieus wordt genomen.

Toch valt op dat mentale gezondheid niet tot de hoofdthema’s behoort in het programma. MIND pleit al jaren voor een bredere kijk op mentale gezondheid: over domeinen heen, dichtbij mensen georganiseerd, en met aandacht voor stigma en herstel. Vanuit die visie zien we in het SP-programma zowel sterke aanknopingspunten als duidelijke vraagtekens.

Positieve punten uit het concept programma:
𝟭. 𝗗𝗲 𝗴𝗴𝘇 𝗺𝗼𝗲𝘁 𝗱𝗶𝗰𝗵𝘁𝗯𝗶𝗷 𝗲𝗻 𝘁𝗼𝗲𝗴𝗮𝗻𝗸𝗲𝗹𝗶𝗷𝗸 𝘇𝗶𝗷𝗻: de SP wil voldoende opnameplekken en ambulante teams in de regio. Bij een psychische crisis moet professionele hulp beschikbaar zijn, zonder dat meteen de politie wordt ingeschakeld.
𝟮. 𝗘𝗲𝗻 𝗡𝗮𝘁𝗶𝗼𝗻𝗮𝗮𝗹 𝗭𝗼𝗿𝗴𝗳𝗼𝗻𝗱𝘀 𝘇𝗼𝗻𝗱𝗲𝗿 𝗲𝗶𝗴𝗲𝗻 𝗿𝗶𝘀𝗶𝗰𝗼: in dit publieke stelsel is de ggz, net als de tandarts en fysiotherapie, voor iedereen toegankelijk. De zorg wordt betaald op basis van inkomen.
𝟯. 𝗪𝗼𝗻𝗲𝗻 𝘄𝗼𝗿𝗱𝘁 𝗴𝗲𝗸𝗼𝗽𝗽𝗲𝗹𝗱 𝗮𝗮𝗻 𝗵𝗲𝗿𝘀𝘁𝗲𝗹: de partij kiest expliciet voor een ‘Housing First’-benadering, met als uitgangspunt: mensen krijgen éérst een woning en daarna passende begeleiding (wanneer nodig)
𝟰. 𝗗𝗲 𝗦𝗣 𝘇𝗲𝘁 𝘀𝘁𝗲𝘃𝗶𝗴 𝗶𝗻 𝗼𝗽 𝗯𝗲𝘀𝘁𝗮𝗮𝗻𝘀𝘇𝗲𝗸𝗲𝗿𝗵𝗲𝗶𝗱 𝗲𝗻 𝗽𝗮𝗿𝘁𝗶𝗰𝗶𝗽𝗮𝘁𝗶𝗲: met plannen voor hogere inkomens, aanpak van armoede en schulden, publieke basisbanen en goede begeleiding naar werk wil de partij mensen perspectief bieden en meedoen mogelijk maken.
𝟱. 𝗦𝘁𝗲𝘃𝗶𝗴𝗲 𝗶𝗻𝘇𝗲𝘁 𝗼𝗽 𝗷𝗲𝘂𝗴𝗱𝘇𝗼𝗿𝗴: de SP wil onder andere investeringen tegen wachtlijsten, passende hulp voor gezinnen om uithuisplaatsing te voorkomen, en jeugdzorg stopt pas als de Big 5 op orde is.

Vraagtekens: punten die verdere aandacht verdienen:
𝟭. 𝗠𝗲𝗻𝘁𝗮𝗹𝗲 𝗴𝗲𝘇𝗼𝗻𝗱𝗵𝗲𝗶𝗱 𝗶𝘀 𝗴𝗲𝗲𝗻 𝗿𝗼𝗱𝗲 𝗱𝗿𝗮𝗮𝗱: Het thema komt nauwelijks terug buiten de zorgparagraaf, niet in beleid rond werk, onderwijs of bestaanszekerheid.
𝟮. 𝗗𝗼𝗺𝗲𝗶𝗻𝗼𝘃𝗲𝗿𝘀𝘁𝗶𝗷𝗴𝗲𝗻𝗱𝗲 𝘀𝗮𝗺𝗲𝗻𝘄𝗲𝗿𝗸𝗶𝗻𝗴 𝗼𝗻𝘁𝗯𝗿𝗲𝗲𝗸𝘁: Integrale aanpakken zoals GEM worden niet genoemd.
𝟯. 𝗦𝘁𝗶𝗴𝗺𝗮 𝗯𝗹𝗶𝗷𝗳𝘁 𝗼𝗻𝗱𝗲𝗿𝗯𝗲𝗹𝗶𝗰𝗵𝘁: Psychisch leed krijgt weinig aandacht in beeldvorming of inclusiebeleid.
4. Specifieke 𝘄𝗼𝗼𝗻𝗯𝗲𝗵𝗼𝗲𝗳𝘁𝗲𝗻 blijven buiten beeld: Passende woonvormen voor psychisch kwetsbare mensen worden niet benoemd.

We zien mooie aanknopingspunten, maar ook genoeg vraagtekens. Helaas laat de SP het programma niet doorrekenen door het CPB. 

Blog 2 - 29-07-2025

We zijn een week verder, en ook een verkiezingsprogramma rijker! De VVD heeft als eerste partij haar (concept) programma voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025 bekend gemaakt, met als titel: Sterker uit de storm: keuzes voor een nieuwe tijd met vrijheid, veiligheid en groei.

Er staan een aantal hoopvolle doelen in het programma. Het programma roept, ondanks een aantal hoopvolle signalen, ook de nodige vragen op. De VVD noemt in enkele zinnen het belang van het versterken van mentale gezondheid en het aanpakken van wachtlijsten, maar een echte integrale visie ontbreekt. De omschakeling van een systeemgerichte naar een mensgerichte aanpak – zoals MIND bepleit – blijft uit.

Zo zien we geen inzet op het doorbreken van stigma of investeren in psychische diversiteit op school, werk en in de wijk. Ook worden er geen landelijke prestatieafspraken gemaakt over voldoende en passende woningen voor mensen die uit de ggz, opvang of beschermd wonen komen. En de deur naar meer eigen bijdragen (ook in de jeugdzorg) staat op een kier – iets waar MIND nadrukkelijk voor waarschuwt.

Wat mij betreft geldt: geen groei zonder gezondheid. Mentale gezondheid verdient meer dan zijdelingse aandacht – het moet topprioriteit worden in elk verkiezingsprogramma. Want elk mens telt. Ik kijk met grote belangstelling uit naar de publicatie van de volgende programma's.

Blog 5 - 19-08-2025 

Ook Nieuw Sociaal Contract (NSC) is met een conceptverkiezingsprogramma gekomen. Met de titel “Zorgen voor zekerheid! De basis moet op orde” zet de partij stevig in op bestaanszekerheid, goed bestuur en een weerbare samenleving. Maar hoe staat het met de aandacht voor mentale gezondheid? 

Opvallend genoeg kiest NSC wél voor een apart hoofdstuk over mentaal welzijn. Daarmee positioneert de partij zich duidelijk in het debat: psychische gezondheid hoort niet weggestopt, maar verdient een plek in de kern van het zorgbeleid. Vanuit onze visie bij MIND, waarin we pleiten voor toegankelijkheid, domeinoverstijgende samenwerking en doorbreken van stigma, zien we in dit programma zowel belangrijke aanknopingspunten alsook nog enkele vraagtekens. 

NSC geeft mentaal welzijn een duidelijke plek in haar programma. De partij wil: 

• Brede aandacht in de samenleving voor mentale problemen bij jongeren en eenzaamheid onder ouderen.  
• Wachtlijsten moeten korter door snelle triage en voorrang voor complexe psychiatrische problemen.  
• Grote instellingen moeten kleinschaliger en langdurige zorg blijven bieden, met minder administratieve lasten. Voor complexe ggz komt stabiele financiering en betere crisiszorg.  
• Tegelijk benoemt NSC het belang van laagdrempelige hulp bij beginnende klachten, waarbij normalisering, veerkracht en het sociaal domein een cruciale rol spelen. Zo hoeft niet iedereen die wel eens worstelt direct in het zorgsysteem te belanden.  
• In elke regio komen mentale gezondheidsnetwerken en instellingen krijgen een zorgplicht om complexe zorg niet te weigeren. 

NSC zet stevig in op bestaanszekerheid: 

• Het minimumloon gaat naar €18 per uur, met verhoging van uitkeringen en de AOW.  
• Er komt een verplichtestagevergoeding van €450 per maand, en het toeslagenstelsel moet eenvoudiger worden.  
• Voor mensen met schulden wil NSC strengere regels, zoals een verbod op “koop nu, betaal later” voor jongeren, en meer mogelijkheden tot schuldhulpverlening. 

Participatie staat ook centraal: de partij wil dat 70% van de werkenden een vast contract krijgt, en benadrukt begeleiding naar werk en bestaanszekerheid als fundament voor meedoen in de samenleving. Voor MIND sluit dit aan bij onze kernboodschap dat financiële rust en bestaanszekerheid cruciaal zijn voor mentale gezondheid. Armoede en problematische schulden vergroten de kans op psychische problemen en belemmeren herstel.Meedoen op school, werk of in de wijk is essentieel voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. 

NSC wil jaarlijks 100.000 woningen bouwen, waarvan een groot deel betaalbaar en sociaal, en huurprijzen begrenzen. Gemeenten en provincies moeten vaart maken, anders grijpt het Rijk in. Voor veel mensen is dit positief, maar het programma mist harde afspraken over woningen/woonvormen voor mensen die uit de ggz komen. 

Blog 6 - 25-08-2025 

Het volgende verkiezingsprogramma is bekend, en deze heb ik bestudeerd. Deze week zullen nog meer blogs en analyses volgen, maar eerst:  GL/PvdA 

“Het is tijd voor solidariteit.” Met dat motto positioneert GroenLinks-PvdA zich als hét linkse blok voor bestaanszekerheid. Hun programma wil armoede en ongelijkheid bij de wortel aanpakken. Vier thema’s licht ik uit: wonen, inkomen & schulden, mentale gezondheid en onderwijs. 

Wonen 

Met 100.000 nieuwe woningen per jaar en een Nieuwe Wijkenaanpak wil de partij buurten opknappen waar armoede, slechte huizen en onveiligheid samenkomen. Dakloosheid moet in 2030 beëindigd zijn, via Housing First en goede begeleiding.  

Inkomen & schulden 

Het minimumloon stijgt naar €18, het jeugdloon verdwijnt en uitkeringen stijgen mee. De nieuwe Wet op de bestaanszekerheid zet vertrouwen centraal: geen kostendelersnorm, minder controles, ruimte om bij te verdienen. Ook schulden worden anders benaderd: deurwaarders in publieke dienst, lagere incassokosten en een verbod op huisuitzettingen door betaalachterstand. Het programma ademt bescherming, maar legt een zware uitvoeringslast bij gemeenten en instanties die nu al overbelast zijn. 

Mentale gezondheid en ggz 

Er gaat veel aandacht uit naar mentale gezondheid. GroenLinks-PvdA ziet de lange wachtlijsten in de ggz als een van de grootste sociale problemen. Er komt een landelijk actieplan mentale gezondheid voor jongeren, meer personeel, minder bureaucratie en meer laagdrempelige hulp, ook zonder diagnose. Jeugdzorg krijgt extra middelen, de eigen bijdrage wordt niet ingevoerd en de overgang naar volwassenenzorg wordt soepeler. Het is een breed pakket dat erkent dat psychische druk en onzekerheid een volksziekte zijn geworden. De ambitie is overtuigend. 

Onderwijs 

Onderwijs krijgt een centrale rol in kansengelijkheid. Brugfunctionarissen moeten de verbinding leggen tussen school, ouders en jeugdzorg. De basisbeurs wordt versterkt en ook minderjarige mbo-studenten die uit huis wonen krijgen steun. Het programma koppelt onderwijs nadrukkelijk aan welzijn en bestaanszekerheid. 

Slot 

GroenLinks-PvdA kiest een duidelijke lijn: niemand mag buiten de boot vallen. Het is interessant om te gaan kijken hoe al deze plannen tot uitvoering moeten komen.  

Blog 7 - 26-08-2025 

Het volgende verkiezingsprogramma is bekend, en deze heb ik natuurlijk voor MIND bestudeerd. Er volgt nog veel meer, maar nu eerst: Partij voor de Dieren: "Natuurlijk." 

Met dat motto plaatst de PvdD welzijn boven welvaart. Hun programma is uitgebreid en bevat veel voorstellen voor de geestelijke gezondheidszorg en mentaal welzijn. En ook in dit programma, net als bij NSC, een apart hoofdstuk over mentaal welzijn! Vier thema’s licht ik uit: preventie, toegankelijkheid, kwetsbare groepen en zorg dichtbij huis. 

𝗣𝗿𝗲𝘃𝗲𝗻𝘁𝗶𝗲 𝗲𝗻 𝗺𝗲𝗻𝘁𝗮𝗮𝗹 𝘄𝗲𝗹𝘇𝗶𝗷𝗻 
De PvdD wil structureel investeren in bewezen preventieve (online) programma’s, samen met verzekeraars, gemeenten, scholen en huisartsen. Er komt een brede mentale gezondheidsaanpak waarin ook onderwijs en werkgevers een rol hebben. Suïcidepreventie wordt wettelijk geborgd, met extra aandacht voor neurodivergente en LHBTIQA+-personen. Ook schuldhulpverlening krijgt structureel aandacht voor fysieke en mentale gezondheid. 

𝗧𝗼𝗲𝗴𝗮𝗻𝗸𝗲𝗹𝗶𝗷𝗸𝗵𝗲𝗶𝗱 𝗲𝗻 𝗴𝗴𝘇 
De partij wil wachttijden terugdringen door meer personeel, minder administratie en het stimuleren van loondienst. Overbruggingszorg komt beschikbaar via beeldbellen, e-health en online groepsbegeleiding. Er komt GGZ in iedere buurt, fysiek en digitaal. Crisiszorg krijgt meer ondersteuning, opvangplekken en structurele financiering. Ook ervaringsdeskundigen worden structureel ingezet en erkend als volwaardige partner in zorgteams. 

𝗞𝘄𝗲𝘁𝘀𝗯𝗮𝗿𝗲 𝗴𝗿𝗼𝗲𝗽𝗲𝗻 
Kinderen en jongeren krijgen meer aandacht, met preventie van psychische problemen en een verhoging van de leeftijdsgrens in de jeugdzorg naar 21 jaar. De overgang naar volwassenenzorg verloopt zorgvuldiger. Voor vluchtelingen komt er betere toegang tot psychische zorg en kortere wachttijden. De politie wordt beter getraind in omgaan met mensen met onbegrepen gedrag, met meer inzet van de GGZ om politiebemoeienis te voorkomen. Identiteitsgebonden zorg, bijvoorbeeld voor LHBTIQA+-personen en mensen met verschillende culturele achtergronden, wordt ondersteund. 

𝗭𝗼𝗿𝗴 𝗱𝗶𝗰𝗵𝘁𝗯𝗶𝗷 𝗵𝘂𝗶𝘀 
De PvdD wil gezondheid dichtbij huis versterken met extra inzet in buurten, schuldhulp en eerstelijnszorg. Sociaal werk wordt geïntegreerd in gezondheidscentra en er komt meer ruimte voor vroegtijdige herkenning van psychosociale klachten. Sport wordt gestimuleerd als middel voor fysieke én geestelijke gezondheid, met buurtsportcoaches en laagdrempelige voorzieningen in iedere wijk. 

De Partij voor de Dieren zet zo mentaal welzijn stevig op de kaart: van preventie en crisiszorg tot inclusieve zorg en steun in de wijk. 

Blog 8 – 27-08-2025 

Het verkiezingsprogramma van JA21 is bekend: “Voor een veilig, welvarend en vrij Nederland.” Wat zegt de partij over mentale gezondheid, zorg en sociaal beleid? Vier onderwerpen heb ik geïdentificeerd en licht ik graag eruit: capaciteit & digitalisering, sociaal domein en jeugdzorg, speciale woonvormen en de financiële koers in de zorg. 

𝗖𝗮𝗽𝗮𝗰𝗶𝘁𝗲𝗶𝘁 𝗲𝗻 𝗱𝗶𝗴𝗶𝘁𝗮𝗹𝗶𝘀𝗲𝗿𝗶𝗻𝗴 
JA21 wil de ggz versterken door de capaciteit uit te breiden en extra te investeren in mensen met complexe psychiatrische problemen. Scholen krijgen een grotere rol bij vroegtijdige signalering. JA21 wil dat digitale therapieën beter worden ingezet en vroegtijdige interventies mogelijk maken. Zo wil de partij wachttijden verkorten en de zorg toegankelijker maken. 

𝗦𝗼𝗰𝗶𝗮𝗮𝗹 𝗱𝗼𝗺𝗲𝗶𝗻 𝗲𝗻 𝗷𝗲𝘂𝗴𝗱𝘇𝗼𝗿𝗴 
Gemeenten zijn volgens JA21 cruciaal voor een goed werkend sociaal domein. De partij wil daarom geen verdere bezuinigingen op de Wmo (wanneer de gemeente de Wmo goed uitvoert) en pleit ervoor dat gemeenten meer ruimte krijgen om zorg lokaal uit te voeren. Ook over de jeugdzorg zegt JA21 het volgende: 'De huidige transformatie stokt door gebrek aan deskundigheid, geld en samenwerking.’ Hun oplossing is sterkere samenwerking in jeugdzorgregio’s en meer regie en budget op lokaal niveau. 

𝗦𝗽𝗲𝗰𝗶𝗮𝗹𝗲 𝘄𝗼𝗼𝗻𝘃𝗼𝗿𝗺𝗲𝗻 𝗲𝗻 𝘃𝗲𝗿𝘄𝗮𝗿𝗱𝗲 𝗽𝗲𝗿𝘀𝗼𝗻𝗲𝗻 
Bijzonder in dit programma is de aandacht voor Skaeve Huse: afgelegen woningen waarin mensen begeleid kunnen wonen omdat zij wegens hun gedrag niet in staat zijn in normale woningen te wonen. Hiermee wil JA21 zowel de leefbaarheid in buurten verbeteren als passende zorg bieden. Daarnaast pleit de partij voor een terugkeer van bejaardentehuizen, zodat ouderen in een sociale omgeving met zorg kunnen wonen. 

𝗙𝗶𝗻𝗮𝗻𝗰𝗶𝗲𝗹𝗲 𝗸𝗼𝗲𝗿𝘀 𝗶𝗻 𝗱𝗲 𝘇𝗼𝗿𝗴 
De partij kiest voor strikte begrotingsdiscipline. De groei van zorguitgaven moet worden afgeremd, de verlaging van het eigen risico wordt teruggedraaid en patiënten die zonder reden een afspraak missen riskeren een boete. Tegelijkertijd wil JA21 bureaucratie terugdringen, salarissen in de lagere schalen laten meestijgen met inflatie en de zorg meer bekostigen op basis van uitkomsten. 

Wat mis ik? 
Opvallend is wat ontbreekt: JA21 zegt niets over het doorbreken van taboe en stigma rond mentale gezondheid. Ook een brede visie op mentaal welzijn of preventie, en concrete plannen voor integratie van schuldhulp en psychische zorg, zijn niet terug te vinden. 

JA21 zet dus in op capaciteit, lokaal bestuur en speciale woonvormen, maar combineert dit met harde financiële keuzes. Dat wil zeggen, ze zijn bereid te investeren in oplossingen in de ggz en het sociaal domein die werken, maar willen tegelijkertijd een streng financieel beleid voeren op de sociale zekerheid. Verder laat JA21 belangrijke thema’s als taboebestrijding en inclusie ongenoemd. Wat vinden jullie van deze koers? 

Blog 9 – 28-08-2025 

Het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie is bekend: “Opstaan voor het goede: aanpakken, vereenvoudigen, normeren.” De partij komt uit de christelijk-sociale traditie en benadrukt gemeenschapszin, zorg voor de schepping en bescherming van kwetsbaren. Wat zegt de partij over mentale gezondheid? Vier onderwerpen licht ik uit: ggz en mentaal welzijn, jeugdzorg, wonen en begeleiding, en bestaanszekerheid en zorg. 

Ggz en mentaal welzijn 
De ChristenUnie wil mentale problemen breder benaderen dan alleen medisch. Wachttijden moeten omlaag, ‘krenten uit de pap halen’ door instellingen wordt tegengegaan en de acute ggz wordt regionaal versterkt. Huisartsen en praktijkondersteuners ggz krijgen meer tijd en ruimte. Ook wordt sterk ingezet op preventie met maatregelen tegen roken, alcohol en overmatig smartphonegebruik, vanuit de overtuiging dat dit het mentaal welzijn versterkt.  

Jeugdzorg 
De partij kiest voor sterke lokale teams, minder administratie en snelle toegang tot specialistische hulp bij onder andere trauma en eetstoornissen. Er komt geen eigen bijdrage in de jeugdzorg. Ook in het onderwijs wil men ondersteuning collectief organiseren, zodat kinderen sneller passende hulp krijgen en gezinnen minder belast worden. 

Wonen en begeleiding 
De ChristenUnie stelt Housing First centraal en wil een einde aan slaapzalen in de maatschappelijke opvang omdat mensen hier niet tot herstel kunnen komen. Gemeenten moeten ook onzichtbare dakloosheid aanpakken. Er komt ruimte voor kleinschalige en gemeenschappelijke woonvormen, en door de afschaffing van de kostendelersnorm wordt samenwonen en mantelzorg makkelijker. Daarmee wil de CU wonen nadrukkelijk verbinden met welzijn en herstel. 

Bestaanszekerheid en zorg 
Armoede en schulden worden stevig aangepakt. Er komt een wettelijk doel om kinderarmoede te verlagen, en gezinnen met kinderen worden beschermd tegen huisuitzettingen en afsluitingen. Inkomens worden ondersteund door een nieuw belastingstelsel: geen belasting over de eerste €30.000, een kinderkorting van €4.500 en vervanging van toeslagen door verzilverbare kortingen. In de zorg wordt de zorgpremie ongeveer gehalveerd, terwijl het eigen risico blijft bestaan. Administratieve lasten moeten omlaag en topinkomens in de zorg worden strenger begrensd. 

In ons pamflet roept MIND op om actief stigma en taboe te doorbreken en hierin te investeren. Ook vragen we om steun voor de GEM-aanpak, waarin domeinoverstijgende samenwerking centraal staat. Deze onderwerpen komen in het programma van de ChristenUnie niet terug. Daarmee is er nog ruimte om de bredere agenda rond mentaal welzijn en inclusie verder te verankeren.