de les van het lelijke eendje

Metaforische inleiding van het boek: jij kunt toch niets! De les van het lelijke eendje Sprookjes zijn vooral bedoeld voor kinderen. Toch hebben ze ook voor volwassen een les te leren. Bij dit boek vind ik vooral het lelijke eendje passen als sprookje. Vervelende woorden als ‘jij kunt toch niets’ of ‘je bent toch maar een autist’ zijn net zo kwetsend als het constant horen dat je lelijk bent. Bij herhaaldelijke blootstelling is het ook makkelijk om zelf in deze woorden te gaan geloven. 

De meeste mensen zullen het verhaal van het lelijke eendje wel kennen. Het eendje komt als ei al veel later uit dan de andere eieren van het moedernest. Bij geboorte is het eendje zo gigantisch lelijk dat het gepest wordt. De enige die het voor het lelijke eendje opneemt, is de moedereend. Als het eendje uiteindelijk op zichzelf is aangewezen, wordt het ook door andere dieren afgewezen omdat het zo lelijk is. Aan het einde van het verhaal is het eendje bang wanneer er twee zwanen op hem afkomen. Tot zijn stomme verbazing word het eendje door de zwanen geprezen, want wat blijkt: het eendje is ook een zwaan. Het zwanenei was blijkbaar tussen de eendeneieren terecht gekomen. Nu worden zwanen juist geprezen als de mooiste vogels, zeker mooier dan eenden. 

Een klasgenoot van mij aan de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening, vergeleek zijn levensverhaal die van het lelijke eendje. Niet zozeer betrekking op zijn uiterlijk, maar het ging vooral om zijn omgeving en bepaalde levenservaringen die hij nu, na het afstuderen toch vooral achter zich wilde laten. Daarop waarschuwde de docent dat er ook een andere versie is van het sprookje van het lelijke eendje. Dit vroeg om nadere uitleg, waarop de docent vertelde, dat er een andere versie is, waarbij het lelijke eendje een lelijk eendje blijft. Dit was niet zozeer bedoeld om de student te vermanen, maar wel om te benadrukken dat het soms makkelijker is om iets te zeggen dan het daadwerkelijk uit te voeren. Dus meer een soort verwittiging. Niet iedere lelijke eend zal transformeren in een zwaan, maar ook zal niet elk lelijk eendje, zo lelijk blijven dat niemand met deze wil om gaan. Alleen kan het stigma natuurlijk wel veel doen met de persoon. Het lelijke eendje werd niet alleen lelijk gevonden, hij voelde zich ook lelijk! Hoe begrijpelijk dat gevoel ook was, uiteindelijk bleek de realiteit anders te zijn. Dat is dan ook precies het dilemma van dit verhaal. Mensen die je alleen willen vertellen wat je niet kunt, symbolisch dus dat je een lelijk eendje bent. Dat in plaats van uitleg te geven, hoe iets werkt en wat je daarvoor moet doen. Kortom dat je misschien iets anders dan een lelijk eendje bent. 

Negativisme uitten is vaak makkelijker dan iets positiefs benoemen. Dat is door de komst van de Social Media alleen maar makkelijker geworden. De focus op beperkingen in het leven kunnen op die manier ook je denken zodanig beïnvloeden dat het moeilijk is om jezelf te evolueren. Daar zijn mensen voor nodig die je willen/kunnen helpen zodat je je kunt focussen op wat je wil; niet als het om het uiterlijk gaat of anderszins oppervlakkig gedrag. De hoofdpersoon in het boek dat u nu in handen hebt, genaamd Ricky, zal waarschijnlijk niet gezien worden als de ideale zwaan. Daar staat tegenover dat veel van zijn klasgenoten uit het speciaal onderwijs, deel uitmaken van een woongroep en/of een (Wajong)uitkering krijgen. Het hebben van een vaste baan, koopwoning, het bezitten van een eigen auto is aan hen niet besteed. Dat laatste punt gaat wel op voor Ricky en daarmee de bevestiging dat hij de metafoor van het lelijk eendje is ontstegen.

 Hierbij de samenvatting van mijn nieuwe boek Na mijn vorige boek over mijn eigen dyslexie nu het boek over mijn broer met autisme en ADHD Jij kunt toch niks! Ricky loopt kort na zijn geboorte een hersenvliesontsteking op. Er wordt gevreesd dat hij spoedig zal komen te overlijden, maar Ricky weet te overleven. Ricky begint echter wel aan een leven vol met teleurstellingen. Het dragen van een brilletje, het hebben van de achternaam Poot en het volgen van speciaal onderwijs leiden ertoe dat Ricky al snel het mikpunt wordt van pestkoppen. Na het afronden van een beroepsopleiding, komt Ricky bij een werkgever terecht, die vier jaar lang als een soort van duivel zijn leven bepaalt. Als Ricky vervolgens onder een andere baas komt te werken, krijgt hij te maken met een zogenaamde Messias. Een heilsprofeet die vindt dat hij het recht heeft om geld te verdienen ten koste van zijn medewerkers en zichzelf er niet van weerhoudt om als patroon in naam van God te spreken. Ondanks dat Ricky regelmatig te horen krijgt, ‘Jij kunt toch niks’, lukt het hem om zonder begeleiding een normaal leven op te bouwen. Een leven waarbij er geen sprake is van een depressie of verslaving. Ricky behaalt zijn rijbewijs, bezit een eigen huis en heeft een vaste baan bij een fatsoenlijke werkgever. Over de auteur Eduard Poot bracht eerder het boek ‘de probleemleerling’ uit en hierin stond, aan de hand van zijn eigen ervaringen, het afstuderen met dyslexie centraal. In dit boek reconstrueert Eduard Poot de belevenissen van zijn autistische broer. Daarnaast zijn het ook de eigen belevingen van de auteur, in omgang met zijn broer, die in dit boek zijn opgetekend. Door dit alles te delen, wil de auteur de aandacht van het grote publiek door zich te richten op de kracht van beperkingen om daarmee de schaamte te doorbreken omtrent autisme.