Uitleg achter de petitie: Niemand mag onnodig psychisch lijden

Mensen die geestelijke gezondheidszorg nodig hebben, moeten deze ook krijgen. In Nederland komen zorgverzekeraars hun zorgplicht echter niet na. Al sinds 2000 is afgesproken dat mensen niet langer dan 14 weken hoeven te wachten op zorg in de ggz. Nu, ruim 20 jaar later, moeten mensen nog steeds een half jaar tot twee jaar op zorg wachten. Keer op keer wordt ‘afgesproken’ dat deze wachttijden gehaald gaan worden. Nog steeds is dit niet het geval. MIND ziet dat zorgverzekeraars niet genoeg zorg inkopen, de Nederlandse Zorgautoriteit niet handhaaft op de zorgplicht van deze zorgverzekeraars en grote aanbieders met ‘uitsluitingscriteria’ werken. Juist mensen met complexe problematiek hebben de meeste moeite om een behandelplaats te vinden. 

Het zorgstelsel moet zó worden aangepast dat iedereen toegang heeft tot psychische zorg. Elementen die het huidige systeem kenmerken, zoals een hoge mate van concurrentie tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars die hun wettelijke zorgplicht onvoldoende nakomen en een sterke nadruk op de individuele verantwoordelijkheid van burgers hebben in de afgelopen jaren niet de gewenste oplossing gebracht.

Zorg wordt voor veel mensen onbetaalbaar door de stapeling van eigen risico, premie en eigen bijdragen. Zorgtoeslag biedt alleen voor de laagste inkomensgroepen een oplossing terwijl MIND ziet dat meerdere doelgroepen de zorg niet meer kunnen betalen. Ongecontracteerde zorg wordt steeds minder vergoed en moet dus door meer mensen zelf (bij)betaald worden. Dit is vaak onbetaalbaar voor mensen met een laag of midden inkomen. Zo wordt ‘zelf kiezen voor passende zorg’ alleen beschikbaar voor mensen met hoge inkomens. 

De behandelrelatie tussen hulpverlener en patiënt bepaalt de mate van succes van de behandeling. Het helpt dus als je de psycholoog of psychiater kunt kiezen waar je vertrouwen in hebt, die passende zorg biedt en bijvoorbeeld in de buurt gevestigd is en waar je snel terecht kunt. De zorgverzekeraar dwingt je echter om naar een behandelaar te gaan waar zij een contract mee heeft afgesloten (gecontracteerde zorg). Dit zijn vaak grote instellingen met lange wachttijden. De overheid wil graag dat steeds meer zorg gecontracteerd wordt. Niet alle behandelaren kunnen echter zo’n contract krijgen en aan alle voorwaarden voldoen. Het gevolg is dat steeds meer vrijgevestigde behandelaren verdwijnen en mensen niet meer deze passende zorg kunnen krijgen. MIND pleit voor behoud van de vrije artsenkeuze en vergoeding van ongecontracteerde zorg.

De helft van alle jongeren worstelt met psychische klachten. Eén op de vijf jongeren heeft suïcidale gedachten. De specialistische jeugd-ggz kampt met lange wachtlijsten. Terwijl we weten dat snel ingrijpen essentieel is om erger te voorkomen. Verbeteringen in de jeugdzorg moeten de hoogste prioriteit krijgen.

De marktwerking en de concurrentie tussen zorgverzekeraars in het huidige stelsel leiden ertoe dat mensen met de meest ernstige psychische klachten, het langst moeten wachten op zorg en vaak de toegang zelfs worden geweigerd. Mensen krijgen afwijzing-na-afwijzing, omdat hun problematiek te complex zou zijn. Met andere woorden: behandelaren verwachten dat onvoldoende behandeltijd beschikbaar is om iemand te helpen. Vaak hebben deze patiënten behoefte aan zorg waarin ruimte is voor veiligheid, structuur en het opbouwen van een langdurige vertrouwensrelatie. MIND wil dat in het zorgstelsel beter zicht is op vraag en aanbod naar zorg en dat kosten niet leidend zijn.

Werk en inkomen is voor iedereen belangrijk. Werk is een belangrijke vorm van zingeving. Het geeft economische zelfstandigheid, structuur aan je leven, vergroot je eigenwaarde en biedt kansen om jezelf te ontwikkelen. Ook voor mensen met een psychische kwetsbaarheid is werk vinden of behouden essentieel om psychisch gezond te blijven of weer gezond(er) te worden. Wanneer werk niet haalbaar is, dan is een andere vorm van maatschappelijke participatie, inkomen en bestaanszekerheid voor mensen van belang om te kunnen werken aan herstel.

Wanneer mensen psychische klachten ervaren, dan zijn deze met een behandeling niet altijd direct opgelost. En mensen met chronische psychische klachten zullen een manier zoeken om met deze klachten te leren leven. Laagdrempelige voorzieningen bij mensen in de buurt helpen daarbij. Zogeheten zelfregiecentra of herstelinitiatieven bieden ruimte aan psychisch kwetsbare mensen om te werken aan hun eigen herstelproces dichtbij huis, met als doel weer mee te doen in de samenleving. Ervaringsdeskundigen, lotgenoten en vrijwilligers spelen daarbij een belangrijke rol. MIND wil een landelijk dekkend netwerk van deze centra.