Uitzondering op de mondkapjesplicht

Vanaf 1 december is het dragen van een mondkapje in Nederland verplicht in onder andere publieke ruimten en winkels. Mensen die vanwege een beperking, ziekte of psychische aandoening geen mondkapje kunnen dragen, hoeven deze niet op. Dit geldt ook voor mensen die door het dragen van het mondkapje niet de noodzakelijke hulp kunnen verlenen. MIND heeft samen met de andere patiëntenkoepels aangedrongen op deze uitzondering. Het is helaas wel zo dat je zelf aannemelijk moet maken dat je onder de uitzonderingsregel valt. Omdat een psychische aandoening niet zichtbaar is, is dit extra ingewikkeld. Hieronder lees je meer over de regels en we geven je enkele adviezen over wat je kunt doen als je geen mondkapje kunt dragen.

De mondkapjesplicht geldt vanaf 1 december voor iedereen. Wel is er een uitzondering mogelijk voor mensen die vanwege hun ziekte, beperking of psychische aandoening niet in staat zijn een mondkapje te dragen. Meer hierover lees je op de website van het Ministerie van VWS. 

Dat kan zijn omdat je fysiek niet in staat bent het mondkapje te dragen of op te zetten, omdat je (psychische) gezondheid daardoor wordt belemmerd of omdat je door het dragen van een mondkapje ernstig ontregeld raakt. MIND heeft de afgelopen tijd onder meer meldingen gekregen van mensen met autisme, trauma of paniekaanvallen die aangaven geen mondkapje te kunnen dragen. Ook begeleiders van mensen die afhankelijk zijn van non-verbale communicatie, zoals liplezen, zijn uitgezonderd. Wat MIND betreft zijn nog meer situaties denkbaar waardoor een begeleider van iemand met psychische problemen geen mondkapje kan dragen, bijvoorbeeld vanwege angst van de cliënt voor een gezichtsmasker. Deze uitzondering staat niet benoemd, maar wij adviseren om ook in deze gevallen zoveel mogelijk de uitzondering aannemelijk te maken.

Ja, dat kan. Beveiligers of winkelpersoneel kunnen je wel vragen waarom je geen mondkapje draagt. BOA’s en politieagenten kunnen je vragen om dit aan te tonen.

Of je onder de uitzondering valt, hangt af van jouw specifieke persoonlijke situatie. Dat betekent ook dat het aantonen van je uitzonderingspositie persoonlijk is, omdat het verband houdt met jouw aandoening en klachten. Je kunt bijvoorbeeld een hulpmiddel of medicatie tonen. Of een briefje van jouw arts, behandelaar of instelling. Of een bewijs van een recente afspraak met een arts of behandelaar. Als je maar aannemelijk maakt dat je een reden hebt waardoor je niet aan de verplichting kunt voldoen. MIND is nog met Justitie in gesprek hoe we het voor cliënten en handhavers eenvoudiger kunnen maken.

Nee, dat is niet verplicht. Politiemedewerkers, boa’s maar ook personeel van een winkel of van een OV-bedrijf mogen je wel vragen om aannemelijk te maken dat je onder de uitzondering van de mondkapjesplicht valt. Wat je gebruikt om dat aan te tonen, mag je zelf weten. Als je daarvoor medische gegevens wilt tonen aan een handhaver mag dat, maar dat is dus niet verplicht.

Houd er wel rekening mee dat het voor een handhaver duidelijk moet zijn dat je onder de uitzondering valt. Het kan dus zijn dat hij of zij dat ook wil kunnen controleren. Als je niet genoeg aannemelijk kunt of wilt maken dat je onder de uitzondering valt, kan het gevolg kan zijn dat je bekeurd wordt en achteraf alsnog moet aantonen dat je onder de uitzondering valt. 
 
Let op: vliegtuigmaatschappijen kunnen wel om een formele artsenverklaring vragen wanneer je om medische redenen tijdens de vlucht geen mondkapje kunt dragen. Neem contact op met je luchtvaartmaatschappij indien je hier vragen over hebt.

Een winkelier is geen handhaver van de wettelijke mondkapjesplicht en hoeft niet handhavend op te treden als je geen mondkapje draagt in zijn of haar winkel. Maar een winkel valt wel onder een 'publieke binnenruimte' en daardoor is het dragen van een mondkapje vanaf 1 december ook in een winkel verplicht. Dat betekent dat een winkelier je wel mag aanspreken op het niet dragen van een mondkapje. De winkelier mag je ook weigeren als je niet aannemelijk kunt maken dat je onder de vrijstelling valt. Ook hier geldt dus dat als je aannemelijk maakt dat je onder de uitzondering valt, je geen mondkapje op hoeft. Om problemen voor te zijn, kun je ook actief naar een winkelmedewerker of beveiliger toestappen en vertellen dat je onder de uitzondering valt. Veel winkeliers hebben laten weten dat ze mensen zonder mondkapje niet zullen weigeren.

Ja, zij mogen dit vragen. Je kunt hen erop wijzen dat de uitzondering op de mondkapjesplicht bestaat en dat je hier onder valt. Zij hebben alleen niet het recht om je te vragen aannemelijk te maken dat je onder de uitzondering valt. Je kunt wel de Factsheet Uitzondering Mondkapjesplicht van de Rijksoverheid uitprinten en meenemen om ter informatie aan anderen te tonen. De overheid heeft beloofd zoveel mogelijk bekend te maken dat sommige mensen niet aan de mondkapjesplicht hoeven te voldoen.

Nee, dit is niet nodig. Er zijn bedrijven actief die zogenaamde vrijstellingskaarten verkopen, maar deze kaarten geven je geen enkele zekerheid. Jouw eigen persoonlijke situatie bepaalt of je onder de vrijstelling valt. Het is aan jou op welke wijze je de vrijstelling aannemelijk maakt. Je hoeft daarvoor geen kaartje te kopen. Wel kan het handig zijn om iets mee te nemen waardoor je jouw uitzondering aannemelijk kunt maken. Je kunt bijvoorbeeld deze uitzonderingskaart zelf printen en meenemen om aan een handhaver te laten zien.

Mocht je vragen hebben, dan kun je terecht bij het Nationale Zorgnummer via 0900-2356780. Ook kun je hier terecht om te melden wanneer je in een publieke ruimte geweigerd bent of een boete kreeg, terwijl je voor jouw gevoel wel voldoende je uitzondering op de mondkapjesplicht aannemelijk hebt gemaakt. MIND, en ook het ministerie van VWS, zal organisaties actief informeren over de uitzondering van de mondkapjesplicht. MIND zal de handhaving van de uitzondering ook goed monitoren. Via het Nationale Zorgnummer horen we graag jouw ervaring, zodat we snel aan de bel kunnen trekken en samen met de betrokken partijen kunnen zoeken naar een oplossing.

Lees meer over de invoering van de mondkapjesplicht op de website van de Rijksoverheid.

Lees de Factsheet Uitzondering mondkapjesplicht van de Rijksoverheid.