Ervaringsverhaal kritiek ontvangen

Door Barbara Huisman

Voor mij is omgaan met kritiek moeilijk. Degenen die me pestten op school leverden constant kritiek op me. Ik hoorde er niet bij. "Lange", "Is het koud daarboven?", "Slome". Als laatste gekozen met de gym... Als ik het er met mijn man over heb, zegt hij dat ik opmerkingen van mensen soms verkeerd opvat. "Je  ziet  in iedere opmerking een vorm van kritiek, legt alles negatief uit”, zegt  hij. Maar het zegt vaak meer over een ander dan over jezelf.

Vaak zeggen mensen: "Het is niet persoonlijk bedoeld”. Ik kan daar niks mee, jij wel? Waar is het dan op gericht? Maar mijn man heeft wel een beetje gelijk. Ik ben bang voor kritiek en daarom kan ik er niet tegen en reageer ik niet goed. Ik denk de goedkeuring van alle mensen nodig te hebben om waardevol en gelukkig te zijn. Ik wil aardig, lief, de beste... gevonden worden. Het kost me energie om kritiek te voorkomen en ik pas me aan, waardoor ik mezelf niet ben. Ik  vermijd kritiek, maar het is niet altijd te vermijden. Het verhindert me mezelf te zijn. Als ik kritiek krijg reageer ik meestal op een van de onderstaande manieren:

• Heel defensief worden
• Ik zet de tegenaanval in
• Ik schiet 'overdreven' in verontschuldigingen
• Ik laat een drama ontstaan door bijvoorbeeld te roepen 'ik doe ook nooit iets goed'.
• Ik ontken dat de kritiek terecht is
• Ik weet niet wat ik moet zeggen, ik blokkeer

Ik ken deze tactieken allemaal en hanteer ze ook regelmatig. We zijn allemaal een mens en die reacties heeft iedereen wel eens, toch? Een fijn gevoel krijg ik er niet van. Ik pas me onnodig aan, ga dingen zeggen die ik niet meen of ik ontzeg mezelf de kans om iets van de kritiek te leren. Ik vraag me af waarom ik reageer zoals ik reageer. Ik heb lange tenen, een
kort lontje, kan nergens tegen, maar is dat de enige verklaring? Nee, ik schaam me voor mijn gevoeligheid, dat ik niet zo 'ad rem' ben om direct iets terug te zeggen of er de humor van in te zien. Het voelt alsof ik te serieus of humorloos ben. Saai ook. In het verleden heb ik veel meegemaakt en ik heb een kwetsbaar karakter. Het belemmert mijn functioneren, ik voel me niet zo vrij in contacten met andere mensen als ik zou willen zijn. Er moeten toch betere manieren zijn om met kritiek om te gaan?

Het is beter voor je zelfvertrouwen door op kritiek te reageren zoals staat in het boek van Fred Sterk en Sjoed Swaen, "Denk je sterk":

• Vraag na wat de ander precies bedoelt, zodat het probleem duidelijk wordt.
• Als je even niet weet wat je moet zeggen, geef dat dan aan. Zeg het bijvoorbeeld als 'het je overvalt' of zeg dat je er later op terugkomt.
• Schiet niet direct in de verdediging, maar zoek naar een punt in de kritiek waarmee je het in beginsel eens kunt zijn.
• Ga na of je de kritiek terecht of onterecht vindt. Vraag daar eventueel wat tijd voor, ook om je reactie te kunnen bepalen.
• Geef aan waar je het mee eens bent en waar je het niet mee eens bent.
• Beschouw het krijgen van kritiek als een kans om iets te leren, een uitdaging.
• Laat ook weten wat het met je doet om deze kritiek te krijgen.

Het klinkt allemaal zo logisch, en ik denk bij mezelf: "Waarom doe ik het nou niet op deze manier?" Zelfkritiek staat ook in mijn woordenboek. Ik word bij kritiek of iets dat ik als kritiek uitleg overspoeld door emoties en heb dan de neiging om dingen voor anderen in te vullen. En het aangeven wat het met je doet: ga ik zeggen dat  ik  helemaal  overdonderd  ben en overspoeld word door emoties? Want dat is wat ik daadwerkelijk voel. Maar dat komt ook overdreven over, voel me dan net een 'dramaqueen'.

En voor beide partijen een oplossingen vinden? Dat is best moeilijk als je gelijk wilt hebben. Een coach zei eens tegen mij: "Wil je gelijk of wil je geluk?". Ik heb in de loop der jaren wel beter geleerd om met kritiek om te gaan. Ik heb geleerd om bij kritiek die bot is een reactie te geven. Ik voel dan dat die kritiek onterecht is. Maar of ik dit altijd juist interpreteer is de vraag. Tot 10 tellen en stevig met beide benen op de grond gaan staan helpt. Ik probeer ook rust te vinden in het moment. Ik zeg dat het me raakt en dat ik er later op terugkom. Meestal komt er (later) dan een gesprek op gang.

Ik vind het moeilijk om aan te geven wat mijn verwachtingen en behoeften zijn. Wat ik graag zou willen is dat mensen me nemen zoals ik ben. En ik begrijp dat dat lastig is, omdat ik soms andere verwachtingen schep omdat ik vanuit een ‘stoere’ modus reageer. Ik probeer me niet teveel aan te trekken van kritiek. Maar ik kan dagen piekeren over een uitspraak van een bepaalde persoon. Het helpt me dan om later na te vragen wat die persoon op dat moment precies bedoelde en dan valt het meestal wel mee. Maar soms durf ik dat niet.

Ik volg al een tijdje psychotherapie en die therapie heeft ervoor gezorgd dat ik meer zelfvertrouwen heb en beter met emoties om kan gaan. Een volgende stap is beter te leren omgaan met kritiek. Misschien kunnen ervaringen van anderen me daarbij helpen!

Heb je behoefte aan persoonlijke hulp of advies? Neem (anoniem) contact op met een van de medewerkers van onze hulplijn MIND Korrelatie​​​​​​​​​​​​​​​​​. Je kunt bellen, chatten, whatsappen of mailen met een van onze psychologen of maatschappelijk werkers.